ქალი, ქალები, ფემინიზმები - განსხვავების გადააზრება ფემინისტურ თეორიაში

“იმ დროს, როდესაც ძალისხმევა მიმართულია რათა აღმოიფხვრას სქესთა შორის დისკრიმინაცია სოციალური სამართლიანობისთვის და თანასწორობისთვის, განსხვავება სქესებს შორის ხელახლა იქნა აღმოჩენილი" (Carol Gilligan).

 

სტატია შეეხება „განსხვავებულობას“, ერთი შეხედვით მარტივ საკითხს, თუმცა სწორედ „განსხვავებულობაა“ ის, რის შესახებაც ძალიან ხშირად და  ბევრს კამათობენ. რა არის „განსხვავებულობა“? სად გადის ზღვარი „განსხვავებულობასა“ და გადახრას (დევიაციას) შორის და არსებობს თუ არა საერთოდ ეს ზღვარი? როგორ განიმარტება „განსხვავებულობა“ სხვადასხვა სოციო-კულტურულ კონტექსტში? როგორია ის კონტექსტი, სადაც განსხვავებულნი თანაარსებობენ ჰარმონიულად, ან ის კონტექსტი, სადაც ეს ჰარმონია მიუღწეველია?

ამ თემაზე სტატიის დაწერა მას შემდეგ გადავწყვიტე, რაც ვაკვირდებოდი დებატებს გენდერულ კვოტირებასთან დაკავშირებით, სადაც კვოტირების მომხრეები მოითხოვენ  „განსხვავებული ხმის“ არსებობას პოლიტიკურ სივრცეში, ხოლო მოწინააღმდეგეები ხშირად პასუხობენ არგუმენტებით - „თქვენ ითვლით გენიტალიებს“, „სქესი არ არის მნიშვნელოვანი პოლიტიკაში და ქალებზე ასეთი აპელირება არის თავისთავად „სექსიზმი“. თავიდანვე განვმარტავ, რომ მე იმ ნაწილს მივეკუთვნები, რომელიც პოლიტიკაში ითვლის არა „გენიტალიებს“, არამედ ქალებს და კაცებს და ეს კი სხვადასხვა რამეა და რატომ არის სხვადასხვა, შევეცდები, ამ სტატიაში  განვმარტო.  

დავიწყებ არსებული კონტექსტით და თავიდანვე განვმარტავ, თუ რას ნიშნავს „განსხვავებულობა“ პატრიარქალური კულტურისთვის, იმ კულტურისთვის, რომელშიც თანამედროვე სამყაროს საზოგადოების დიდი ნაწილი ცხოვრობს. ამ კულტურაში სტერეოტიპები, ისევე როგორც ზოგადად ქცევის მოდელები, დიქოტომიურია, არსებობს სტერეოტიპულად „გოგოური/ქალური“ და სტერეოტიპულად „ბიჭური/კაცური“ ქცევის მოდელები, თუმცა, ამ მოდელების დიქოტომიურ გაგებაზე მეტად მნიშვნელოვანი არსებულ საზოგადოებაში მათი ბინარულობა[1] და ამასთანავე, იერარქიულობაა. უკეთ რომ გავიგოთ, რა იგულისხმება გენდერული როლების ბინარულობაში, ერთ მაგალითს მოვყვები ყოფითი ცხოვრებიდან: ერთ-ერთმა პოლიტიკოსმა ქალმა სატელევიზიო ინტერვიუსას ჟურნალისტის კითხვაზე, როგორც ქალს თუ შექმნია პრობლემები პარტიის შიგნით, უპასუხა, რომ არასოდეს და თან იქვე დასძინა - „თუმცა, ჩემი პარტიის წევრი კაცები ხშირად მეხუმრებიან ხოლმე, შენ ხომ ქალი არ ხარო“, - თან განმარტა, რომ ამას ეუბნებიან არა უარყოფით კონტექსტში, არამედ როგორც „კომპლიმენტს“. უნდა აღინიშნოს, რომ ეს არ არის ერთი პოლიტიკოსის კერძო შემთხვევა. პატრიარქალურ კულტურაში ხშირად მოისმენთ იგივე „კომპლიმენტს“, რომელსაც  „მაგარ გოგოს“(ინგლისურში „cool girl“)  ეუბნებიან. და ვინ არის ე.წ „მაგარი გოგო“? გოგო, რომელიც ბიჭების წრეში მიღებულია, გოგო, რომელსაც უყვარს ბიჭებთან ერთად ლუდის დასალევად ბარში წასვლა, უყვარს ფეხბურთი,  გოგო, რომელსაც „კაცის ტვინი აქვს“ და შეუძლია „სერიოზულ თემებზე“ საუბარი, „კაცივით მართავს მანქანას“ და ა.შ, ანუ გოგო, რომელიც იქცევა „ბიჭივით“. პატრიარქალურ კულტურაში „კაი ტიპობად“ ითვლება „ბიჭივით/კაცივით“ მოქცევა, ანუ ის, რაც  სწორ და სათანადო ქცევად ითვლება, არის „ბიჭური/კაცური“ და არა პირიქით და იმისთვის, რომ ამ კულტურაში  თანასწორად გაღიარონ, უნდა მოიქცე სათანადოდ, ანუ  - „ბიჭივით/კაცივით“. იმავე ლოგიკიდან გამომდინარე, ამ კულტურაში ვერ მოისმენთ რომ „მაგარ ბიჭს“ ვინმემ პირიქით უთხრას - „შენ ხომ ბიჭი არ ხარ“, რადგან ეს უკვე აღარ ჩაითვლება „კომპლიმენტად“, მეტიც, ეს შეურაცხყოფად ითვლება, ისევ და ისევ მოდელების დიქოტომიური გაგებიდან გამომდინარე, თუ ვინმეს ეუბნებიან - „შენ ბიჭი არ ხარ“, ნიშნავს, რომ გოგოა, რაც ამ საზოგადობაში არ არის „კაი ტიპობა“. იგივე შეძლება ითქვას გეი კაცებზე, როდესაც მათ დამცირების მიზნით მოიხსენიებენ „ქალაჩუნად“, „ქალოკეკედ“ და ა.შ ან უბრალოდ „არა-კაცად“. რომ შევაჯამოთ, პატრიარქალურ კულტურაში არსებობს მოცემულობა, სადაც არის ერთი უნივერსალური სტანდარტი, რომელიც საშუალო კლასის თეთრკანიანი ჰეტეროსექსუალი კაცია, ყველა სხვა კი არა უბრალოდ განსხვავებული „სხვაა“, არამედ დაქვემდებარებული „სხვა“, რომლის არსებობაც აუცილებელია ზოგადი სტანდარტის, ანუ საშუალო კლასის თეთრკანიანი ჰეტეროსექსუალი კაცის დომინირების განმტკიცებისთვის. ამ ვითარებაში, სქესებს შორის განსხვავება გაგებულია ანტაგონისტურად და დაპირისპირებულად,  „გოგოსავით ნუ ტირიხარ“ „გოგოსავით ნუ იქცევი“, „კაცის ტვინი აქვს“ და ა.შ. ჩვენს კულტურაში დაპირისპირებების არსებობა მნიშვნელოვანია, იმისთვის, რათა კაცი განმტკიცდეს, როგორც დომინანტი სქესი.

საინტერესოა „განსხვავებულობის“ ცნების ისტორია ფემინისტურ კონტექსტშიც. პირველი ტალღის ფემინისტები დაუპირისპირდნენ უთანასწორობას, ისინი მოითხოვდნენ ქალებისთვის განათლების უფლებას, საარჩევნო ხმის უფლებას და ა.შ თუმცა, მათ აკრიტიკებდნენ იმიტომ, რომ ისინი დაუპირისპირდნენ ქალისა და მამაკაცის უთანასწორობას, მაგრამ არა ზემოთ ნახსენებ  უნივერსალურ სტანდარტს.  მაგალითად:

„მერი უოლსტოუნკრაფტი თვლიდა, რომ არ არსებობს სპეციფიკურად ქალური ეთიკა, იგი არ იყენებდა ცნებას „სქესის სოციალურად განპირობებული როლი“ და უარყოფდა, რომ ქალური ბუნება მამაკაცზე მეტად სიამოვნებაზე არის ორიენტირებული. იგი თვლიდა, რომ მამაკაცების იმავე სოციალურ გალიაში ჩაკეტვა, მათში იმ თვისებებს განავითარებდა, რომლებიც „სუსტ“ ქალებს ახასიათებს. თვლიდა რა, რომ გონიერება და არა მგრძნობელობა განასხვავებს ადამიანს ცხოველისგან, მან ქმედებები, რომელთაც ავტომატი ასრულებას,  ცოდნასა და განსჯაზე დაფუძნებული ქმედებებისაგან განასხვავა. იმას, რასაც საზოგადოება ასწავლის მამაკაცებს და მოითხოვს მათგან, მაგალითი ხდება ქალებისთვისაც. საზოგადოება, თავისი დამოკიდებულებით ქალებისადმი, ხელს უწყობს მათში უარყოფითი ფსიქოლოგიური თვისებების განვითარებას („ეშმაკობა“, „პატივმოყვარეობა“, „უწიფრობა“) ... შეწუხებული თავისი თანამედროვე ქალების უარყოფითი ფსიქოლოგიური თვისებებით, იგი ასკვნიდა, რომ ყველაზე წარმატებული გზა მაღალი ზნეობისკენ მამაკაცთა ფსიქოლოგიური თვისებების მიბაძვაა“.[2]

პირველი ტალღის ფემინისტებშიც (მათ ზოგჯერ ამ ერთი სტანდარტის აღიარების გამო „იგივეობის“(sameness) ფემინისტებსაც უწოდებენ) მოდელის დიქოტომიური და იერარქიული გაგება დომინირებდა - „ქალური, ანუ ემოციური“, რაც ცალსახად უარყოფითად იყო შეფასებული და „კაცური, ანუ რაციონალური“, რაც აღიარებული იყო სტანდარტად, რისკენაც ქალებიც და კაცებიც უნდა მიისწრაფოდნენ.

მოგვიანებით, მეორე ტალღის ფემინისტებმა ეჭქვეშ დააყენეს უნივერსალურობის გაგება, როგორც მასკულინური სტანდარტი და დასვეს ისეთი მნიშვნელოვანი შეკითხვები როგორიცაა:

„ვინ საუბრობს? ვინ საუბრობს უნივერსალური სუბიექტის სახელით? რატომ ამჩნევს და უსმენს სქესობრივად ნეიტრალური გონება მხოლოდ მამაკაცებს, ან განსაკუთრებით მამაკაცებს, მაშინ როცა ერთი სუბიექტის საუბარი მეორე სუბიექტის საუბარზე საეჭვოა?  თუ „ადამიანის“ უკან ყოველთვის „მამაკაცი“ იგულისხმება, მაშინ თანასწორუფლებიანობის პოსტულატი მხოლოდ მამაკაცებს ხომ არ ეპატიჟება ცხოვრების გზის გასავლელად?“[3]

„განსხვავების ფემინიზმისთვის“ მნიშვნელოვანია, რომ ფემინისტურმა მოძრაობამ იბრძოლოს არა ასიმეტრიის წაშლისკენ და რაღაც უნივერსალური სტანდარტისკენ, რაც მასკულინურია, არამედ დაიძლიოს ეს ასიმეტრია და მოხდეს „ქალური გამოცდილების“ გადააზრება, როგორც არა ნაკლოვანის, არამედ როგორც თანაბრად მნიშვნელოვნის, ანუ მათთვის მნიშვნელოვანია ფორმულირება - „განსხვავებული, მაგრამ თანასწორი“. ამავე პერიოდში გაჩნდა ტერმინები „ქალზე ორიენტირებული პოლიტიკები“, „ქალის ხმა“ და ა.შ ანუ დაიწყო „განსხვავებულობის“„ჩახშობა“კი არა, არამედ გადააზრება, გამოკვეთა. ფემინისტების ეს ნაწილი მიიჩნევდა და მიიჩნევს, რომ გენდერულად ნეიტრალური პოლიტიკა ხშირ შემთხვევაში ხდება „გენდერულად ბრმა პოლიტიკა“ იქ, სადაც რეალობა უკვე გენდერულად განსაზღვრულია მამაკაცების სასარგებლოდ. თუმცა, ამ მიდგომას დღემდე ჰყავს თავისი კრიტიკოსები და „განსხვავების ფემინიზმის“ განმარტებასაც ბევრ ლექსიკონში წავაწყდებით როგორც „ესენციალისტურს“ ( essentialist)[4], ვინაიდან ფემინისტების ეს ნაწილი საუბრობს სხეულზე, როგორც განსხვავებული „აზროვნების“ წყაროზე. თუმცა, არსებობს ამ მიმართულების სხვა წაკითხვაც, რომლის თანახმადაც ფემინისტების ეს ნაწილი აქცენტს აკეთებს არა მატერიალურ  სხეულზე, არამედ სხეულზე, როგორც წარმოსახვით და სიმბოლურ გამოხატულებაზე. ამ წაკითხვის თანახმად, მათი ამოსავალი მიზანი სქესთან დაკავშირებული “ცნებათა“ დეკონსტრუქციაა, რამაც „სხეული“,  როგორც მორფოლოგიურად ნაწარმოები ფენომენი უფრო მეტად გამოკვეთა. ფემინისტების ეს ნაწილი აქცენტს აკეთებს ენაზე და მიიჩნევს, რომ ენა პატრიარქალურ კულტურაში „ფალოგოცენტრულია“[5], რაც თითოეულ სქესში თავიდანვე ახდენს „ქალურის“ და „კაცურის“, როგორც იერარქიული ცნებების ინტერნალიზებას - ენის საშუალებით, თავიდანვე ვსწავლობთ ჩვენს მეორეხარისხოვნებას, როგორც ქალები, ხოლო უპირატესობას - კაცები. სწორედ ამიტომ, მთავარი „ბრძოლის ველი“ ფემინისტების ამ ფრთისთვის მნიშვნელობათა დონეზე მდებარეობს. ისინი მიიჩნევენ, რომ „რაციონალურობის“ როგორც მამრობითი სქესის და „ემოციურობის“ როგორც მდედრობითი სქესის დამახასიათებელ თვისებებზე კი არ უნდა გავაკეთოთ აქცენტი, არამედ აქ საუბარია მნიშვნელობათა დონეზე „რაციონალურობის“ და „ემოციურობის“ გათანაბრებაზე, რათა გამოიკვეთოს ისინი, როგორც ცოდნის წარმოების თანაბრად მნიშვნელოვანი ცნებები, რომელიც ქალსაც შეიძლება ახასიათებდეს და კაცსაც. ამავე წაკითხვის თანახმად, „განსხვავების ფემინიზმი“ არ შეიძლება გავაიგივოთ ბიოლოგიურ დეტერმინიზმთან[6], რადგან ამ მიმართულებისთვის მნიშვნელოვანია არა თავისთავად სქესი, არამედ ის გამოცდილება რასაც ჩვენ საზოგადოებაში ამ სქესის გამო გავდივართ და აქედან გამომდინარე, ეს განსხვავება, არის არა ლიბიდური, როგორც ეს ფროიდს მიაჩნდა, არამედ ონტოლოგიური.

„ქალური გამოცდილების“ თეორეტიზებამ და ცნების დონეზე უნივერსალიზებამ, კითხვები გააჩინა თავად ქალებს შორისაც, რამაც ფემინიზმი გაყო სხვადასხვა მიმართულებებად და გაჩნდა ფემინიზმები. თავად ფემინისტებსაც გაუჩნდათ კითხვები ერთმანეთის მიმართ: ვის ვგულისხმობთ, როდესაც ვსაუბრობთ ზოგადად „ქალზე“? რამდენად ერთგვაროვანია ეს ჯგუფი და რამდენად შესაძლებელია ერთნაირად მოიცავდეს, მაგალითად, ქალაქში მცხოვრებ საშუალო კლასის ქალს და მარნეულში მცხოვრებ ეთნიკურად აზერბაიჯანელ ქალს? მორალურად რამდენად სწორია ისაუბრო იმ გამოცდილების შესახებ, რაც თავად არ განგიცდია?  ამასთანავე, თუკი დავუშვებთ, რომ მარნეულელმა ქალმა მხოლოდ თვითონ უნდა ისაუბროს საკუთარ თავზე, ამით ხომ არ ვირიდებთ პასუხისმგებლობას დისკრიმინაციის წინააღმდეგ ბრძოლაში? ან პოლიტიკურად რამდენად სწორია საუბრის პასუხისმგებლობა დავაკისროთ მხოლოდ ჩაგრულ ჯგუფს, თუკი ცვლილებაზე გავლენას იმ შემთხვევაში უფრო ვახდენთ, როდესაც პრივილეგირებული ჯგუფის პოზიციიდან ვსაუბრობთ? ამ კითხვების წამოჭრამ  ერთი შეხედვით საფრთხე შეუქმნა თავად ქალებს შორის ერთიანობის საკითხს და ფემინისტურ მოძრაობას, როგორც ერთიან ბრძოლას ქალთა ჩაგვრის წინააღმდეგ. ეს ის კითხვებია, რომლებიც ფემინიზმში დღემდე ღიად რჩება და დღესაც მიმდინარეობს კამათი ამ საკითხებზე. ამ კუთხით საინტერესოა „შავკანიანთა ფემინიზმის“ (Black Feminism)[7] ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წარმომადგენლის ბელ ჰუკსის მიდგომა, რომელსაც მიაჩნია, რომ ქალებმა აქცენტი უნდა გააკეთონ არა „საერთო ჩაგვრის გამოცდილებაზე“, რაც თავისთავად შეცდომაა, უპირველესად იმიტომ, რომ ქალებს როგორც სხვადასხვა სოციალური ჯგუფის წარმომადგენლებს, განსხვავებული ჩაგვრის გამოცდილება გააჩნიათ და ეს ვერ იქნება მათი გამაერთიანებელი და მეორეც, ასეთი მიდგომა ფემინიზმს გარეთ ტოვებს იმ „რეალიზებულ“ ქალებს, ვისაც არ უნდა საკუთარი თავის იდენტიფიცირება „მსხვერპლთან“ „დაჩაგრულთან“, „მარგინალიზებულთან“ და ა.შ  ამის ნაცვლად ბელ ჰუკსს მიაჩნია, რომ ქალებმა აქცენტი საერთო მიზანზე უნდა გააკეთონ, რაც არის „სქესთა შორის თანასწორობა“. აქედან გამომდინარე, თავად ქალებს შორის „განსხვავებულობასაც“  ბელ ჰუკსი პოზიტიურად აფასებს:

„ჩვენ არ გვჭირდება განსხვავების აღმოფხვრა, რათა ვიგრძნოთ სოლიდარობა ერთმანეთის მიმართ. ჩვენ არ გვჭირდება საერთო ჩაგვრის გაზიარება, რათა დავასრულოთ ჩაგვრა. ჩვენ არ გვჭირდება ანტიკაცური სენტიმენტები, რათა დავდგეთ ერთად, რადგან ასეთი ძვირფასია სხვადასხვა გამოცდილება, კულტურა და იდეები, რაც ერთმანეთს უნდა გავუზიაროთ. ჩვენ შეგვიძლია ვიყოთ დები, საერთო ინტერესების და შეხედულებების გარშემო გაერთიანებით და ასევე მრავალფეროვნების აღიარებით და დაფასებით, გაერთიანებულები ჩვენს ბრძოლაში სექსისტური ჩაგვრის წინააღმდეგ და პოლიტიკური სოლიდარობის ირგვლივ“.[8]

 ბელ ჰუკსი ამავე სტატიაში აღნიშნავს, რომ პოლიტიკური ბრძოლისთვის მნიშვნელოვანია აქცენტი გაკეთდეს არა „დახმარებაზე“, რაც თავისთავად იერარქიულ ურთიერთობას გამოხატავს, არამედ „სოლიდარობაზე“, რაც საერთო ინტერესებს გულისხმობს:

„ქალებმა უნდა გააცნობიერონ პასუხისმგებლობა იმ ჩაგვრის წინააღმდეგ ბრძოლაში, რომელიც ჩვენზე, როგორც ინდივიდზე არ ახდენს უშუალო გავლენას. ფემინისტური მოძრაობა, ისევე როგორც ყველა სხვა რადიკალური მოძრაობა ჩვენს საზოგადოებაში, ზარალდება მაშინ, როდესაც მხოლოდ ინდივიდუალური პრობლემები და პრიორიტეტები განსაზღვრავენ მასში მონაწილეობის მიზანს. როცა  ჩვენს მიზნებს ვხედავთ, როგორც კოლექტიურს/ საერთოს, ეს აძლიერებს სოლიდარობას“.[9]

სტატიის ეს ნაწილი რომ შევაჯამოთ, „განსხვავებულობას “ ფემინისტები განმარტავენ, როგორც დადებით მოვლენას, ხოლო პატრიარქალურ კულტურაში ყოველგვარი განსხვავებული აღიქმება, როგორც საერთო, უნივერსალური სტანდარტიდან  „გადახრა“.

 ეს რაც შეეხებოდა „განსხვავებულობის“ პატრიარქალურ და ფემინისტურ განმარტებებს შორის განსხვავებას. როგორც უკვე აღვნიშნე, პატრიარქალური კულტურა არ აღიარებს და არ უშვებს არანაირ „განსხვავებულობას“ და შესაბამისად, განსხვავებულთა ჰარმონიულ თანაარსებობას გამორიცხავს, მაგრამ როგორია ის გზა, რომელიც მიგვიყვანს იმ კონტექსტამდე, სადაც „განსხვავებულობა“ აღიარებულია, დაფასებულია და ჰარმონიულადაც თანაარსებობს? ეს არ არის მარტივი საკითხი და შესაბამისად, სხვადასხვა ფემინისტურ მიმდინარეობას სხვადასხვაგვარი მიდგომა აქვს, თუმცა, ამ სტატიაში მე გაილ რუბინის თეორიას შევეხები და მის „ფემინისტურ პროექტს“ მოკლედ მიმოვიხილავ. გაილ რუბინის სტატია „ვაჭრობა ქალებით“ ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ქრესტომათიული ტექსტია ფემინისტურ თეორიაში. ამ ტექსტში გაანალიზებულია როგორც გენდერული ჩაგვრის გენეზისი, ასევე ის გარემოებებიც, რაც გენდერულად თანასწორი საზოგადოების ჩამოყალიბების შესაძლებლობას მოგვცემს. ამ სტატიაში რუბინი სხვადასხვა თეორიების ანალიზის საფუძველზე ცდილობს პასუხი გასცეს შეკითხვებს: რა არის ქალი? როგორი სოციალური ორგანიზება აქცევს მდედრობით სქესს დიასახლისად, ცოლად, „ფლეიბოის კურდღელად“,  მეძავად, ან ადამიან დიქტოფონად? მისი მტკიცებით, ეს შესაძლებელი ხდება მხოლოდ გარკვეულ ურთიერთობათა კონტექსტში, მაგრამ როგორია ის კონტექსტი, რაც მდედრობითს, როგორც ბიოლოგიურ არსებას აქცევს ქალად, ანუ გენდერად? გაილ რუბინს ასეთ ურთიერთობათა სისტემად მიაჩნია არსებული სქესის/გენდერის სისტემა, რასაც ის ასე განმარტავს -„სქესის/გენდერის სისტემა, ეს არის იმ წესრიგთა ერთიანობა, რითიც საზოგადოება ბიოლოგიურ სექსს გარდაქმნის ადამიანური შემოქმედების პროდუქტად  და სადაც ეს გარდაქმნილი სქესობრივი საჭიროებები არის დაკმაყოფილებული“.[10] გაილ რუბინის მტკიცებით, დღეს არსებული სოციალური ორგანიზება, სადაც ქალი გაცვლის ობიექტია, ხოლო სუბიექტი ამ ურთიერთობაში არის კაცი,  არსებული სოციალური წესრიგის შედეგია და არა - საფუძველი.  შესაბამისად, თუ ეს არის შედეგი, მისი ცვლილება შესაძლებელია სხვა სოციალური წესრიგით. მას კი ასეთ წესრიგად „ქვიარ სამოთხე“ მიაჩნია:

„მიმაჩნია, რომ  ფემინისტურმა მოძრაობამ უნდა იოცნებოს უფრო მეტზე, ვიდრე ქალთა ჩაგვრის აღმოფხვრაა. ამ მოძრაობამ უნდა იოცნებოს, რათა აღმოიფხვრას სავალდებულო სექსუალობა და სქესობრივი როლები(sex roles). ოცნება, რომელსაც მე გარდაუვლად ვთვლი, არის ერთი, ანდროგინული და აგენდერული (მაგრამ არა უსქესო) საზოგადოება, სადაც ადამიანის სქესობრივი ანატომია არის არარელევანტური ვინც არ უნდა იყოს, რასაც არ უნდა აკეთებდეს და ვისთანაც არ უნდა იყოს სიყვარულით დაკავებული.“[11]

გაილ რუბინის თეორიას თუ დავეყრდნობით, ეს იქნება ის სოციალური წესრიგი, სადაც განსხვავებულობა დავა ინდივიდის დონეზე და არა რომელიმე კონკრეტული ჯგუფის დონეზე, სადაც აღარ იარსებებს იდენტობის პოლიტიკა[12] და მათ შორის არც „ქალზე ორიენტირებული პოლიტიკა“, რადგან აღარ იქნება რელევანტური, თუმცა, ეს არის „საოცნებო მომავალი“ გაილ რუბინისთვის და არა მარტო მისთვის, ქვიარ თეორია ფემინისტურ თეორიაში ამ ეტაპისთვის „ბოლო სიტყვაა“. როგორც აღვნიშნე, ეს უფრო „საოცნებო მომავალია“, მაგრამ ამ ეტაპისთვის ამ კონტექსტში, სადაც პატრიარქალური კულტურა ჯერ კიდევ დომინანტია, იდენტობის პოლიტიკა კვლავ აქტუალურია.

დასკვნის სახით რომ შევაჯამოთ, „განსხვავებულობა“ პრობლემას წარმოადგენს დღეს არსებული სოციალური წესრიგისთვის, ვინაიდან პატრიარქალური კულტურა ყოველგვარ განსხვავებულს აღიქვამს, როგორც „გადახრას“, რომელიც არსებულ წესრიგს საფრთხეს უქმნის და ეს „გადახრა“ ყველაფერია, რაც „არა-კაცურია“. ფემინისტური მოძრაობის დამსახურებად კი უნდა ჩაითვალოს, რომ მოახდინა  „განსხვავებულობის“ გადააზრება, როგორც არსებითი ცნებისა, რომელიც მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ თეორიულ დონეზე გასააზრებლად, არამედ კონკრეტული პოლიტიკების შემუშავებისა და გატარებისასაც. სწორედ ამიტომაა, რომ ქალების  პოლიტიკაში და სხვადასხვა სფეროში წინ წამოწევის საკითხზე აპელირება არ არის უბრალოდ „გენიტალიების“ თვლა. განსხვავებული სქესი პოლიტიკაში და სხვადასხვა სფეროში მნიშვნელოვანია არა უბრალოდ იმიტომ, რომ განსხვავებული სქესია, არამედ იმიტომ, რომ „განსხვავებული გამოცდილებაა“ და ეს კი განსხვავებულ ხედვას და საჭიროებებსაც განაპირობებს. ფემინისტური მოძრაობის მიზანია რომ „ნეიტრალურობის“ (რაშიც „კაცური“ სტანდარტი იგულისხმება) სახელით არ მოხდეს „განსხვავებულობის“ ჩახშობა, არამედ - მისი წინ წამოწევა და გადაფასება, როგორც მნიშვნელოვანი ღირებულებისა, რადგან „ჩვენ ვართ განსხვავებულნი და თანასწორნი“.  

 

სტატია დაწერილია პროექტ "ფემინსტრიმის" ფარგლებში.

 

ბიბლიოგრაფია:

1.Braidotti, Rosi. “ Sexual difference theory.“ In A Companion to Feminist Philosophy, ed. Alison M. Jaggar and Iris Marion Young, 298-307, 1998

2. Hooks, Bell. ““Sisterhood: Political Solidarity Between Women.“ Chapter 26 in Feminist Social Thought, by Diana T. Meyers, Routledge, New York, 1997, https://books.google.ge/books?id=UXW3AwAAQBAJ&pg=PA485&lpg=PA485&dq=Sisterhood:+Political+Solidarity+between+Women+Feminist+Social+Thought&source=bl&ots=kF6gAiOxES&sig=jLGNRNfkkZ4s6Ze_sBogRNF-u0M&hl=ka&sa=X&ved=0ahUKEwiTwbrE_d_JAhUIaxQKHWuUAnoQ6AEIGTAA#v=onepage&q=Sisterhood%3A%20Political%20Solidarity%20between%20Women%20Feminist%20Social%20Thought&f=false (ხელმისაწვდომია ნოემბერი 4, 2015)

3. Irigaray, Luce. This Sex which is not One. Translated by Caterine Porter. New York, CT: Cornell University Press, 1985, http://kunsthallezurich.ch/sites/default/files/downloads/irigaray-this-sex-which-is-not-one.pdf (ხელმისაწვდომია ნოემბერი 4, 2015)

4. Rubin, Gayle. “The Traffic in Women: Notes on the “Political Economy” of Sex.” In The Second Wave: A Reader in Feminist Theory, By L. Nicholson, Routledge, New York, 1997, https://books.google.ge/books?id=EcgSDuc2bWQC&pg=PA27&lpg=PA27&dq=%E2%80%9CThe+Traffic+in+Women%E2%80%9D+Nicholson&source=bl&ots=4_QfJ1NEHn&sig=ma5lIblG7yCNxZKLYFDIc8x6h8I&hl=ka&sa=X&ved=0ahUKEwi6_ca5_t_JAhWE7BQKHQrrAk8Q6AEIIjAB#v=onepage&q=%E2%80%9CThe%20Traffic%20in%20Women%E2%80%9D%20Nicholson&f=false (ხელმისაწვდომია ნოემბერი 4, 2015)

5. გაფრინდაშვილი, ლელა. გენდერული/ქალთა/ფემინისტური კვლევა: კრიტიკული თეორია და მეთოდოლოგია. გენდერი, კულტურა თანამედროვეობა, 2005.

 

გამოყენებული ინტერნეტ წყაროები:

1.http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=6&t=3049

2. http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=6&t=4145

3.https://books.google.ge/books?id=kRUZ61uISUMC&pg=PA205&lpg=PA205&dq=phallogocentrism+philosophical+dictionary&source=bl&ots=t9S1GkaBtD&sig=DO-iZmT0KNNwKyeSUx-01tqUdLY&hl=ka&sa=X&ved=0ahUKEwiCq7mc-sfJAhVF8HIKHU2gA7oQ6AEIIDAB#v=onepage&q=phallogocentrism%20philosophical%20dictionary&f=false

4. http://www.encyclopedia.com/topic/Biological_determinism.aspx

5. https://1000wordphilosophy.wordpress.com/2014/04/17/feminism-part-1-the-sameness-approach/

6. https://1000wordphilosophy.wordpress.com/2014/10/14/feminism-part-2-the-difference-approach/

7. http://plato.stanford.edu/entries/feminist-body/#SexWhiNotOne

8. http://lesbi.org.ge/ka/society/scientific-articles/identity-politics/

9. http://lesbi.org.ge/ka/society/scientific-articles/identity-politics/

 

შენიშვნები:

[1] http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=6&t=3049                     

[2] ლელა გაფრინდაშვილი, გენდერული/ქალთა/ფემინისტური კვლევა: კრიტიკული თეორია და მეთოდოლოგია. გენდერი, კულტურა თანამედროვეობა (2005), 15.

[3] ლელა გაფრინდაშვილი, გენდერული/ქალთა/ფემინისტური კვლევა: კრიტიკული თეორია და მეთოდოლოგია. გენდერი, კულტურა თანამედროვეობა (2005), 18.

[5] განიმარტება როგორც არგუმენტაციის პატრიარქალური ლოგიკა, რომელიც მოწყობილია იმგვარად, რომ ახდენს „ქალური“ არგუმენტაციის სუბორდიანციას. ეს ლოგიკა კი აყალიბებს ენის სტრუქტურას და აზროვნების სისტემას. https://books.google.ge/books?id=kRUZ61uISUMC&pg=PA205&lpg=PA205&dq=pha…

[6] ბიოლოგიური დეტერმინიზმი - თეორია, რომელიც ადამიანის ქცევას განიხილავს, როგორც  თანდაყოლილს, რომელიც განისაზღვრება გენით, ტვინის ზომით, ან სხვა ბიოლოგიური მახასიათებლებით. ეს თეორია უპირისპირდება მოსაზრებას, რომ ადამიანის ქცევა განისაზღვრება კულტურით და სხვა სოციალური ძალებით. http://www.encyclopedia.com/topic/Biological_determinism.aspx

[7] ფემინიზმის ერთ-ერთი მიმდინაროება, რომელიც სექსიზმს, კლასობრივ ჩაგვრას და რასიზმს განიხილავს, როგორც ურთიერთდაკავშირებულს. 

[8] Bell Hooks,. ““Sisterhood: Political Solidarity Between Women.“ Chapter 26 in Feminist Social Thought, by Diana T. Meyers ( Routledge, New York, 1997), 499

[9] Bell Hooks,. ““Sisterhood: Political Solidarity Between Women.“ Chapter 26 in Feminist Social Thought, by Diana T. Meyers ( Routledge, New York, 1997), 498

[10] Gayle Rubin. “The Traffic in Women: Notes on the “Political Economy” of Sex.” In The Second Wave: A Reader in Feminist Theory, By L. Nicholson (Routledge, New York, 1997), 28.

[11] Gayle Rubin. “The Traffic in Women: Notes on the “Political Economy” of Sex.” In The Second Wave: A Reader in Feminist Theory, By L. Nicholson (Routledge, New York, 1997), 54.

[12] ტრადიციულად ჩამოყალიბებულ პოლიტიკურ სფეროში მოღვაწეობით შეუზღუდავი იდენტობის პოლიტიკა გულისხმობს აქტივიზმს, პოლიტიკას, თეორიულ მსჯელობას და სხვა მსგავს საქმიანობებს, რომლებიც სპეციფიკური სოციალური ჯგუფის წევრთა საერთო (ხშირად, შევიწროების) გამოცდილებებს ეფუძნება. იდენტობის პოლიტიკის სფეროში მონაწილე ჯგუფები არამხოლოდ სექსუალური და გენდერული, არამედ, იმგვარი იდენტობების გარშემო ორგანიზებულ ჯგუფებსაც მოიცავს, როგორიცაა: რასა, ეთნოსი, ეროვნება, რელიგია და შეზღუდული შესაძლებლობები.