დედობაზე როგორ ვილაპარაკოთ?

ზეპირი ისტორია „გარდაუვალი“ მეთოდია მათთვის, ვისაც ქალთა საკითხების, მათი გამოცდილებებისა და პერსპექტივის კვლევა აინტერესებს. სოციალურ მეცნიერებებში ნორმად დღემდე მამაკაცური გამოცდილება მიიჩნევა, ქალის ცხოვრებაში კი არსებობს უამრავი სახელდაურქმეველი და გამოუთქმელი ეპიზოდი და გამოცდილება, რომელთა გამოსავლენად საუკეთესო საშუალება არასტრუქტურირებული და თავისუფალი დიალოგის ფორმაა. წინასწარ ფორმულირებულ შეკითხვებზე პასუხების ძიებაში მკვლევარსაც და რესპონდენტსაც შეიძლება გამორჩეს ის ძირითადი გამოცდილებები საკვლევი სუბიექტის ცხოვრებიდან, რომლებიც სრულიად სხვა კონტექსტს გაშლიდა და დაფარულ მნიშვნელობებს ზედაპირზე ამოიტანდა.

ზეპირი ისტორიის მეთოდს ფემინისტური დღის წესრიგისთვისაც დიდი მნიშვნელობა აქვს. ეს გამოიხატება, ერთი მხრივ, ფემინისტური თეორიის განვითარებაში, მეორე მხრივ, განსხვავებულ სოციალურ კლასებს შორის ურთიერთგაგების ხელშეწყობაში, და მესამეც, მოვლენათა მნიშვნელოვნების კვლევაში ქალთა გადმოსახედიდან[1]. ჩემი კვლევის შემთხვევაში მიზანი იყო: დედობის მნიშვნელობის გაგება ქალთა პერსპექტივიდან. რადგან, როგორც წინა ბლოგებში ვთქვი, დედობას პატრიარქალურ კულტურაში ის მნიშვნელობა ენიჭება, რომელიც შესაძლოა საერთოდ არ ჰქონდეს ქალების ინდივიდუალურ გამოცდილებებში.

ამ ბლოგში მოვყვები თავად კვლევის პროცესსა და იმ გამოწვევებზე, რაც შესაძლოა დედობაზე საუბრისას შეგვხვდეს.

კვლევის პროცესი

რატომ გადავწყვიტე ზეპირი ისტორიის მეთოდით დედობის კვლევა? მიმაჩნდა, რომ ამის გაკეთება მნიშვნელოვანი იყო, (1) რადგან ისეთი საკითხები, როგორიცაა დედობა, დედობის პრაქტიკა და დედობის შრომა, იმდენად ბუნებრივ პროცესად მოიაზრება ქალების ცხოვრებაში, რომ ხშირად მათზე ლაპარაკის აუცილებლობაც კი გვავიწყდება. მინდოდა, მე, ერთ ადამიანს, იმდენი ქალისთვის მიმეცა ამ თემაზე საუბრის საშუალება, რამდენსაც გავწვდებოდი. (2) თავად ვიყავი ახალბედა დედა და ვგრძნობდი სხვადასხვა ასაკის, სოციალური მდგომარეობისა და განათლების მქონე დედების გამოცდილების მოსმენის საჭიროებას. (3) ზეპირი ისტორიის, უფრო კონკრეტულად კი, არასტრუქტურირებული ინტერვიუს მეთოდი არის არა მარტო გამოცდილებისა და ფაქტების კვლევის, არამედ, ასევე, ღირებულებების გაცვლისა და, ერთი შეხედვით, ერთმანეთისგან  დაშორებული „რეალობების“ (როგორიც შეიძლება იყოს, მაგალითად, ინტელექტუალური შრომით დაკავებული გენდერის მკვლევრისა და ფიზიკური შრომით დატვირთული დამლაგებლის რეალობები) ერთმანეთთან შეხვედრისა და გადაკვეთის წერტილების გამონახვის საუკეთესო საშუალება.

ამ მიზნებით, საქართველოს ორ სხვადასხვა რეგიონში – შიდა ქართლსა და სამეგრელოში, ასევე, ორ ქალაქში – თბილისსა და რუსთავში, ვესაუბრე 18 ქალს. თავდაპირველად, კითხვარის დასაკონკრეტებლად, ჩემთვის უკვე ნაცნობ ორ ქალთან ჩავწერე საპილოტე ინტერვიუები. მათთან ნაცნობობას იმიტომ ვუსვამ ხაზს, რომ ისინი, ასაკობრივი და სხვა განსხვავებების მიუხედავად, უფრო ახლოს იდგნენ ჩემს მსოფლმხედველობრივ პოზიციებთან. ორივეს მეტ-ნაკლებად ფემინისტური განწყობები გააჩნდა. ამის შემდეგ რესპონდენტების ძებნა დავიწყე ე.წ. თოვლის გუნდის პრინციპით, ან უბრალოდ ნაცნობ-მეგობრების დახმარებით.

თავდაპირველად, შერჩევისთვის განსაკუთრებული კრიტერიუმი არ მქონია, გარდა იმისა, რომ რესპონდენტს ახლო ან შორეულ წარსულში უნდა ჰქონოდა დედობის გამოცდილება. კრიტერიუმის შემოტანა ამ ეტაპზე პრინციპულად არ მინდოდა, რადგან ეს პროექტი და კვლევაც დედობის საკითხის პირველი მოსინჯვა იყო. ვფიქრობდი, რომ ამგვარი თავისუფალი მიდგომა ისეთი თემების წინ წამოწევის საშუალებას მომცემდა, რომლებიც კონკრეტული და საზღვრებდადგენილი კვლევის ფარგლებში შესაძლოა გამომრჩენოდა.  

თუმცა, რამდენიმე ინტერვიუს ჩაწერის შემდეგ, რესპონდენტების შერჩევისას ერთი კრიტერიუმის შემოტანა დამჭირდა: გადავწყვიტე, მომეძებნა ქალი, რომელსაც თავის ახალდაბადებული/მცირეწლოვანი შვილების „დახმარების“ (სხვა ქალის მიერ, იქნება ეს ბებია, ძიძა და ა.შ.) გარეშე აღზრდისა და მოვლის გამოცდილება ექნებოდა. მინდოდა, მეპოვა რესპონდენტი, ვინც ამ საქმით მარტო ან მეუღლესთან ერთად იყო დაკავებული. ამგვარი კრიტერიუმის შემოტანა იმან განაპირობა, რომ, როგორც აღმოჩნდა, ბავშვების, განსაკუთრებით კი მცირეწლოვნების, აღზრდა ჩვენს კულტურაში უფრო ხშირად „კოლექტიური“ საქმეა, რომელშიც დედასთან ერთად, ხშირად, გაფართოებული ოჯახის ქალი წევრებიც აქტიურად არიან ჩართულნი. ეს კი არ ჰგავდა ჩემს გამოცდილებასა და იმ მაგალითებს, რომლებსაც დასავლური ლიტერატურის კითხვისას ვხვდებოდი – როდესაც დედები დღის განმავლობაში მარტო და გამოკეტილ კარს მიღმა უმკლავდებოდნენ მცირეწლოვანი ბავშვის აღზრდის სირთულეებს. ჩემი გამოცდილების იდენტიფიცირებას წაკითხულ ლიტერატურასთან ვახდენდი. რესპონდენტებთან ემოციური კავშირის დამყარება კი მიჭირდა, რადგან ისინი არ მიამბობდნენ შინ საათობით გამოკეტილი, ყველაფრისგან მოწყვეტილი დედის ჩემთვის ასე ნაცნობ და მტკივნეულ გამოცდილებაზე.

ამგვარად, ვიპოვე თბილისში მცხოვრები ორი რესპონდენტი, რომლებიც, საპილოტე რესპონდენტებთან ერთად, ჩემს შერჩევაში ერთგვარი გამონაკლისები აღმოჩნდნენ. ისინი იყვნენ ჩემი ასაკის (30-32 წლის) ქალები, რომლებიც, ანაზღაურებადი სამუშაოსა და კარიერული წინსვლის პარალელურად, ძირითადად, შვილებს მხოლოდ მეუღლეების მონაწილეობით ზრდიდნენ. მათთან ჩემი ინტერვიუ, მსგავსი ღირებულებითი სისტემისა და ერთ ისტორიულ კონტექსტში ცხოვრების გამო, უფრო დიალოგსა და აზრთა ურთიერთგაზიარებას ჰგავდა.

ჩემი მეთოდის სპეციფიკა იმაში მდგომარეობდა, რომ მსურდა, რესპონდენტებისთვის მიმეცა საშუალება, თავად განესაზღვრათ „მთავარი თემა“, რაზეც სურდათ საუბარი. და ეს მონათხრობი, ძირითადად, საუბრის დასაწყისშივე იშლებოდა. მე მხოლოდ ამის შემდეგ ვსვამდი იმ შეკითხვებს, რაც ჩემი სპეციფიკური საკითხის თაობაზე მაინტერესებდა. ასე იმისთვის ვიქცეოდი, რომ რესპონდენტისთვის დამეთმო შესაძლებლობა, თავისუფალი თხრობის პროცესში თავად „გაერკვია“, რა ადგილს იკავებდა მის ცხოვრებაში დედობა და რამდენად მნიშვნელოვანი იყო ის სხვა ცხოვრებისეულ გამოცდილებებთან მიმართებით.

ასეთი „მთავარი თემა“ ყველა რესპონდენტის შემთხვევაში განსხვავებული იყო: ზოგჯერ ეს იყო ბავშვობაში გადატანილი ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური ტრავმა; ზოგჯერ – დევნილობის გამოცდილება ბავშვობაში, ან უკვე მოზრდილობაში შვილებთან ერთად; ზოგჯერ კი, კარიერა და პროფესიული განვითარება; ხან ოჯახის შექმნის ტრავმული და ხანაც ქმართან ჰარმონიული, ან პირიქით, კონფლიქტური ურთიერთობის გამოცდილება. ხოლო დედობის გამოცდილება ამ „მთავარ თემებთან“ თანაარსებობდა და, შეიძლება ითქვას, დიდწილად მათი ზეგავლენით განისაზღვრებოდა.  

დედობა ქალისთვის იმდენად ბუნებრივ მდგომარეობად აღიქმება, რომ ჩემთვის, როგორც მკვლევრისთვისაც, თავდაპირველად რთული იყო მასზე ჩამოყალიბებული მოსაზრებებისგან დისტანცირება საიმისოდ, რომ ინტერვიუს გაძღოლა შემძლებოდა. თავად რესპონდენტებისთვისაც, ხშირად, გაუგებარი იყო, რაზე უნდა ესაუბრათ. დედის/ქალის საშინაო შრომა პირველ რიგში მათთვისვეა გაუფასურებული, რომელზეც არათუ კვლევა, ლაპარაკიც არ ღირს. თუმცა, ინტერვიუების ჩაწერის პროცესში ჩამოყალიბებულ რამდენიმე საკითხში ჩაღრმავებამ ნათელი გახადა განსხვავებული კონტექსტების არსებობა, რომლებშიც ქალებს დედობა უწევთ.

ასეთი გადამწყვეტი საკითხები იყო: ისტორიები ოჯახის შექმნის შესახებ, შვილების აღზრდაში თავსმოხვეულ კულტურულ ნორმებთან წინააღმდეგობის შესაძლებლობა, შვილების გაჩენის მოტივაცია და დედობის მთავარი გამოწვევა რესპონდენტის აზრით.  აღმოჩნდა, რომ ამ უკანასკნელ საკითხზე საუბარი ქალებს ყველაზე მეტად უჭირთ, ჩემი რესპონდენტების უმრავლესობა ვერ მიხვდა, რას ვგულისხმობდი „გამოწვევაში“. მე დამჭირდა მათთვის დაკონკრეტება, ახსნა ან პირადი მაგალითის მოყვანა, თუმცა, ამის მიუხედავად, გამოწვევასთან მათთვის მატერიალური თუ სოციალური შეჭირვება, ან ფიზიკური შრომის სიმძიმე უფრო ასოცირდებოდა. რესპონდენტების უმრავლესობა ნაკლებად საუბრობდა დედობის განცდით და ემოციურ მხარეზე, რაც მე, ჩემი გამოცდილების ფონზე, უფრო რელევანტურად მესახებოდა.

ზემოთ ნახსენები, ოთხი „გამონაკლისი“ რესპონდენტის არსებული უმრავლესობისგან განსხვავებაც სწორედ ამ საკითხებთან მიმართებით გამოიკვეთა: მათ ოჯახის შექმნის გადაწყვეტილება დამოუკიდებლად, მომავალ ქმართან თანასწორად მიიღეს[2], შვილების აღზრდის პროცესში გრძნობენ წინააღმდეგობის შესაძლებლობას და, ზოგჯერ, აუცილებლობას, და მათ შეძლეს საკუთარი გამოცდილების საფუძველზე დედობის გამოწვევებსა და სირთულეებზე უფრო ვრცლად საუბარი, იქნებოდა ეს შვილებთან ურთიერთობის პერიპეტიები, კარიერისა და მშობლობის შეთავსების პრობლემები, თვითკრიტიკა თუ ბავშვის აღზრდისთვის შეუსაბამო გარემოს კრიტიკულად შეფასება. დანარჩენი შერჩეული რესპონდენტებიდან, დედობის გამოწვევებზე მეტ-ნაკლებად რელევანტურად ორმა ისაუბრა. ისინი სოფლის მცხოვრებლები არიან და იქ არსებულ საგანმანათლებლო ინფრასტრუქტურასა და მოუმზადებელ მასწავლებლებს აკრიტიკებდნენ. შესაბამისად, ამ ფონზე საუბრობდნენ დედის ამოცანების გართულებაზე.

დედობის გამოცდილების ამგვარი, კრიტიკული გააზრების უნარი ჩემთვის იმის მაჩვენებელია, რომ დედობის პროცესში ქალი როგორც ფიზიკურად, ისე ემოციურადაა ჩართული. გამოწვევებზე საუბრის შეუძლებლობა კი, დედობის პროცესთან გაუცხოებად მესახება, რასაც სარა რუდიკი სხვანაირად „არაავთენტურ დედობას“ უწოდებს[3].

დედობაზე საუბრის სირთულეები

სოციალური კვლევის ფემინისტურ მეთოდოლოგიაში ხაზგასმულია, რომ კვლევა ფემინისტურ დღის წესრიგს უნდა ეთანხმებოდეს და გარკვეული ცვლილების შექმნაზე იყოს ორიენტირებული. მსგავსი „აქტივისტური“ კვლევის სხვადასხვა სახეობას შორის (მონაწილეობითი/თანამშრომლობითი, საჭიროებების შეფასებითი) გამოყოფენ „დემისტიფიკაციის“ მიზნის მქონესაც[4]. ჩემი კვლევის ერთ-ერთი მიზანიც, პირველ რიგში, თავად ჩემთან მოსაუბრე ქალების მდგომარეობის „დემისტიფიცირება“ იყო. რესპონდენტებთან რაც შეიძლება მეტი ურთიერთგაგების მიღწევა მსურდა, რათა, ერთი მხრივ, მათ შეძლებისდაგვარად ზუსტად გაეგოთ ჩემი პოზიცია (მე მქონდა პოზიცია ამ პროცესში) და, მეორე მხრივ, თავად მომეხერხებინა მათთან რაც შეიძლება მეტი საერთო/საზიარო საკითხებისა თუ თემების გამოძებნა. 

ზოგ შემთხვევაში ამ მიზანთან მიახლოება მოხერხდა. მაგალითად, 53 წლის ლელასთან (რესპონდენტის სახელი აქ და შემდგომშიც შეცვლილია) დედობის გამოწვევებზე საუბრისას, მაგალითის მოსაყვანად, მომიწია საკუთარი გამოცდილების გაზიარება, მშობიარობის შემდეგ საკუთარი თავის, დროისა და სივრცის გამონახვის სირთულეებზე მოყოლა. ჩემი აღიარების შემდეგ, ლელამ გააცნობიერა, რომ ეს ყველაფერი თავად არასდროს აღუქვამს გამოწვევად. მას ბუნებრივად მიაჩნდა გარემოება, სადაც მცირეწლოვანი შვილების ყოლისას, დედის სურვილებისთვის დრო და ადგილი აღარ რჩება და ამ აზრს წინასწარ იყო შეგუებული. ჩვენმა საუბარმა კი დააფიქრა, რომ ახლა იმავე გამოწვევის წინაშე მისი ქალიშვილი დგას:

„ჩემი გოგო სამსახურსაც ახერხებს, შვილებსაც ახერხებს, მეგობრებში წასვლასაც და ყველაფერს. მე სულ ვეუბნები, იყავი შვილებთან, ნუ მიდიხარ. რაღაც ტრენინგზე იყო წასული ბუღალტერიის, რაღაც ახალ პროგრამას ვსწავლობო.  შენს შვილებს დააკლდები ახლა და იყავი შენ შვილებთან-მეთქი, სულ მაგას ვეუბნები. მე შვილებთანაც ვარო და ყველაფერს ვასწრებო და შენ ნუ ჩაერევი ჩემ ცხოვრებაშიო, ასე მეუბნება. მე მინდა, ისე გააკეთოს, როგორც მე ვაკეთებდი, მარა ეტყობა, არა, ადამიანმა კიდევ თავისი ცხოვრებით უნდა იცხოვროს აუცილებლად, მარტო შვილებით ხო ვერ იცხოვრებ?! მარა ჩემთვის მაინც შვილებია მთავარი, რა ვიცი...“

ლელამ გააცნობიერა ქალიშვილთან თავისი დამოკიდებულების სიმცდარე ჩემი გამოცდილების მოსმენის შემდეგ, თუმცა, მსგავსი ორმხრივი დიალოგი რესპონდენტების უმეტესობასთან ვერ მოხერხდა.

კვლევის პროცესში გავაცნობიერე, რომ დედობაზე გულახდილი საუბარი ხშირად შეუძლებელია. „დედობის ნიღბის“ არსებობა[5], რომელზეც წინა, თეორიულ მიმოხილვაში ვისაუბრე, კვლევის პროცესში რეალურ წინააღმდეგობას ქმნის. ზეპირი ისტორიის მეთოდი მთხრობელ სუბიექტს მისთვის სასურველი ფორმით თვითრეპრეზენტაციის საშუალებას აძლევს. თუმცა, როდესაც საკითხი ისეთ კულტურულად და მორალურად განპირობებულ პრაქტიკას ეხებოდა, როგორიც დედობაა, რესპონდენტები ერთგვარ თვითდადუმებას (self-silencing) მიმართავდნენ[6], რომელიც სხვადასხვაგვარად გამოვლინდა.

 მაგალითად, 44 წლის ნინომ გადაწყვიტა, რომ მე, როგორც „ახალბედა დედა“, მისგან, „გამოცდილი დედისგან“, პრაქტიკულ რჩევებს ველოდი და „ექსპერტის“ პოზიციიდან მესაუბრა.

„თამთა:  მთავარი გამოწვევა ან სირთულე დედობაში ან მშობლობაში რა არის?

ნინო: არაფერი. აი, გეტყვით: უნდა იყო მობილიზებული, არ უნდა მოადუნო ყურადღება არცერთ შემთხვევაში. ეს პირველი, რაც შემიძლია ვთქვა...“

და შემდეგ განაგრძო რეკომენდაციების მოცემა თავის გამოცდილებაზე დაფუძნებით. სხვა შემთხვევებში, რესპონდენტები რეალობის შელამაზებას ცდილობდნენ, რაც ადვილად იჩენდა თავს შეუსაბამობებში მოთხრობილ ფაქტებსა და ამ ფაქტების მათეულ შეფასებებს შორის. რესპონდენტების სურვილი სინამდვილის დამალვის ან შელამაზებისა, მე, როგორც მკვლევარს, გულწრფელად სასაუბროდ მათი გამოწვევის საშუალებას მიზღუდავდა, რადგან შეიძლებოდა, ინტერვიუ დაპირისპირებას დამსგავსებოდა. მონათხრობში ჩაღრმავება პირველად მხოლოდ მაშინ შევძელი, როცა რესპონდენტის ოჯახში რამდენიმე დღის განმავლობაში ვცხოვრობდი ჩემს ქმარ-შვილთან ერთად და ყოველდღიური ურთიერთობის შემდეგ ჩვენ შორის ნდობა ბუნებრივად აღმოცენდა. შედეგად, დასაწყისში ბავშვის გაჩენის მიზეზებზე ჩაწერილი მონათხრობის უფრო გულწრფელი ვერსია მხოლოდ რამდენიმე დღის შემდეგ მოვისმინე, დიქტოფონის გარეშე საუბრისას.

კიდევ ერთი, მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რომელიც დედობის შესახებ საუბრის წარმართვაში დიდ როლს თამაშობს, აღმოჩნდა კლასობრივი (გავბედავ და ამ ტერმინს გამოვიყენებ) განსხვავება ჩემსა და ზოგიერთ რესპონდენტს შორის. ერთ-ერთი „ტექნიკა“, რომელიც მკვლევარს რესპონდენტთან მაქსიმალური ურთიერთგაგების მიღწევის საშუალებას მისცემს, არის ის, რომ მან თავადაც უამბოს თავის ცხოვრებაზე. ჩემს შემთხვევაში ეს ტექნიკა საჭიროებითაც იყო გამოწვეული, რადგან ხშირად რესპონდენტები ვერ ხვდებოდნენ, რა უნდა მოეყოლათ, ამიტომ ჯერ მე მოვუთხრობდი ჩემს თავზე, ცხოვრებაზე და, ამგვარად,  მაგალითს ვაძლევდი. ამავდროულად, ეს მათი ნდობის მოპოვებაში მეხმარებოდა, რათა თავიანთი ცხოვრების დეტალები გაენდოთ.

თუმცა, ერთ შემთხვევაში ამ ტექნიკამ სრულიად საპირისპირო შედეგი გამოიღო. მეხუთე რესპონდენტს (40 წლის ელზას) ჩემი მოკლე ბიოგრაფია ვუამბე, რომლის დროსაც სპონტანურად, ჩემი უმაღლესი განათლების საფეხურებზეც მომიწია მოყოლა. ამის შემდეგ ელზამ ამიხსნა, რატომ დააგვიანდა ინტერვიუზე. აღმოჩნდა, რომ ის ეძებდა რაიმე საგანმანათლებლო კურსს ქალიშვილისთვის, რომელმაც სკოლის დამთავრების შემდეგ სწავლის გაგრძელება ვეღარ შეძლო, დიდწილად, შეჭირვებული სოციალური მდგომარეობისა და არასაკმარისი ფინანსების გამო.

ამის გაგონებისთანავე ვიგრძენი, როგორ გაიზარდა ჩემსა და ელზას შორის დისტანცია, რადგან ორი წუთით ადრე დაწვრილებით ვუყვებოდი იმაზე, თუ როგორ ჩავაბარე სამაგისტრო პროგრამაზე და როგორ მომცა ამან შემდგომში საშუალება, სამუშაოც ჩემი ინტერების შესაბამისი მეპოვა. შესაძლოა, ამ დისტანციის წარმოშობა ინტერვიუს ჩაშლის მიზეზად არ ქცეულიყო. პირიქით, ელზამ სრულიად გულწრფელად მიამბო თავისი გამოწვევებით სავსე ცხოვრების შესახებ, მაგრამ, სამაგიეროდ, მე გამომეცალა ჩემს პოლიტიკურ პოზიციებზე მასთან პირდაპირი საუბრის ერთგვარი მორალური უფლება: ამ კონტექსტში ეს ძალიან დაემსგავსებოდა სოციალურად პრივილეგირებული პოზიციიდან ნაკლებად პრივილეგირებული ქალის ცხოვრებისეული პოზიციების კრიტიკას.

კიდევ ერთ შემთხვევაში, სოციალური მდგომარეობების განსხვავებამ, ინტერვიუს ჩაწერა შეუძლებელი გახადა. ერთ-ერთ სოფელში 10 შვილის დედასთან შეხვედრის შესაძლებლობა მომეცა. ჩავთვალე, რომ კვლევის მიზნებისთვის ამგვარი გამოცდილების მოსმენაც ძალიან საინტერესო იქნებოდა: ველოდი, რომ ვნახავდი ქალს, რომელმაც 10 შვილი გაცნობიერებულად გააჩინა და ამაზე საუბრის შესაძლებლობის მიცემით კმაყოფილი იქნებოდა. თუმცა, სრულიად განსხვავებულ მდგომარეობაში აღმოვჩნდი: მართალია, რესპონდენტი ინტერვიუს მოცემაზე დამთანხმდა, მაგრამ უშუალოდ ჩაწერის პროცესში, მის წინაშე ჩემი პერსონის იდენტიფიცირება ვერაფრით მოვახერხე. სოციალურად შეჭირვებულ 10 შვილის დედას შერცხვა, რომ ჩემი ინტერესის საგნად მათმა რაოდენობამ აქცია (რეალურად, იგი შვილებს იმიტომ აჩენდა, რომ მატერიალური გაჭირვების გამო რეპროდუქციულ მომსახურებაზე ხელი არ მიუწვდებოდა). მე, გარეგნობით, ჩაცმულობით, საუბრის მანერით, იმ ადამიანების ჯგუფს წარმოვადგენდი, რომლებიც მას, მისი სოციალური მდგომარეობის გამო, გაურკვეველ პროექტებში რთავენ – მორიგ „ბენეფიციარად“ მიათვლიან, ან მის მონათხრობს საკუთარი მიზნებისთვის იყენებენ და ამ ყველაფერს მისთვის ცვლილება არ მოაქვს. საბოლოოდ, მის თვალწინ წავშალე დიქტოფონიდან რამდენიმეწუთიანი ჩანაწერი და დავტოვე სახლი, მისი მრავალრიცხოვანი ოჯახის წევრების ეჭვიანი მზერის ქვეშ. 

ინტერპრეტაცია

ფემინისტური დღის წესრიგისთვის, ერთი მხრივ, არსებითია მოვლენათა მნიშვნელობის გაგება რესპონდენტის თვალთახედვით და ამ პერსპექტივის გასაჯაროება. მეორე მხრივ, იმისათვის, რომ დიალოგი შედგეს, აუცილებელია თავად მკვლევრის პოზიციის დაფიქსირებაც. ზემოთ მოყვანილი მაგალითებით ვეცადე იმ ბარიერების ჩვენებას, რაც შესაძლოა კვლევის პროცესში ამ დიალოგის წარმოებას უშლიდეს ხელს[7], განსაკუთრებით, როცა საკვლევი საკითხი დედობაა. ჩავთვალოთ, რომ ეს ბლოგი დიალოგის პლატფორმად გამოვიყენე. თუმცა, აქ დგება ზეპირი ისტორიის მეთოდთან დაკავშირებული კიდევ ერთი – ინტერპრეტაციის – პრობლემა. ამ ბლოგების ფარგლებში კვლევის მონაცემთა გაშუქება საკუთარი ფემინისტური, კრიტიკული პოზიციიდან გადავწყვიტე[8], რაც ჩემთვის მონდობილი ამბების ჩემეულ ინტერპრეტაციას ეყრდნობა და შესაძლოა, რესპონდენტების აღქმას სულაც არ ემთხვეოდეს. ეს აქტი, ერთი შეხედვით, ჩემი პრივილეგიით სარგებლობასაც შეიძლება ჰგავდეს, როდესაც მე საჯარო პლატფორმაზე ხელმისაწვდომობის შესაძლებლობას ისევ ჩემივე ინტერპრეტაციების გამოსათქმელად ვიყენებ. მაგრამ, მეორე მხრივ, აუცილებელია არსებული გამოცდილებების სწორედაც რომ კრიტიკული გადააზრება, როგორც სიცარიელისა, რომელსაც ამოვსება სჭირდება.

არსებობს, ასევე, გამოწვევები, რომელთა კრიტიკული გააზრებაც საჭიროა ფემინისტური დღის წესრიგისთვის. ამით შესაძლებელი გახდება იმ მიზნის მიღწევა, რასაც განსხვავებული სოციალური კონტექსტების მქონე ქალებს შორის საზიარო ღირებულებებისა და საკითხების გამოძებნა ჰქვია. ეს ტექსტიც ამ გამოწვევების დაფიქსირების მცდელობაა.   

შენიშვნები:

ლიტერატურა:

1. რეინჰარცი, შულამიტ, „ფემინისტური მეთოდები სოციალურ კვლევაში“, 1992.  [Reinharz, Shulamit, Feminist Methods in Social Research. New York, Oxford University Press, 1992]
2. მოშარტი, სუზან, „დედობის ნიღაბი: როგორ ცვლის დედობა ყველაფერს და როგორ ვიკატუნებთ თავს, რომ ეს ასე არაა“, 1997. [Moshart, Susan. The Mask of Motherhood: How Becoming a Mother Changes Everything and How We Pretend It Does Not. 1997]
3. მილერი, თინა, „დედობის გაცნობიერება. ნარატიული მიდგომა“, 2005. [Miller, Tina, Making Sense of Motherhood, Narrative Approach. Cambridge University Press, 2005]
4. რუდიკი, სარა, „დედობრივი აზროვნება: მშვიდობის პოლიტიკისკენ“, 1989. [Ruddick, Sara, Maternal Thinking: Toward a Politics of Peace. Beacon Press, 1989]